Tanrım sen bu insanlara akıl fikir ihsan et. Trabzon müftülügü Ayasofya Kilisesine imam tayin etmiş. Ey diyanet işleri başkanlığında görev yapan inançlı insanlar. Aklınızımı kaçırdınız.

Çok sevdiğim bir dostumun bir yazısını okudum ve çok üzüldüm. Sanki Türklerin hepsi Müslüman hanefi mezhebinden oluşmaktaymış gibi karar alan Diyanet işleri başkanlığına bir kaç sözüm olacak burdan.

Türkiyede yirmibeş milyon Alevi yurttaşımızın cem evleri konusunda ki istekleri görmezden gelinirken, sanki camiler dolmuş taşıyormuş gibi bir hava yaratmanız nedendir acaba?Tanrı ile arama girmeyin. Tanrı benim içimde bana şah damarımdan daha yakın. Ona ibadetimi yerine getirebilmek, duvalarımı iletmek için ne sizin aracılığınıza,  ne de Caminize ihtiyacım yok.

Unutmayınız ki bu memleket bizim. Ortodoks dinine inanmış Karaman Türklerini, Gök Oguzları unutmayın. Bu Kiliselere gelip duva etmek onların’ da hakkı. Siz Türkiye Cumhuriyetinin Diyanet işlerinden sorumluysanız üç kitabında Tanrı kelamı olduğunu bilmeniz gerekir. En azından saygılı olabilirsiniz.

Trabzon şehrimizde zaten Kiliseden camiye çevrilmiş yeterli Cami var. Trabzon’da bazıları kiliseden çevrilmiş, bazıları da fetihten sonra yapılmış bu camiler varken neden Ayasofya?

Bu bir inatlaşma mı? Yoksa Müslümanlığın ispatı mı?

Bir yapı ya camidir ya da müze… Bunlar bir birinden farklıdır, her ikisini bir araya getirmek isterseniz bu durum yönetimi zora sokar. Trabzon Ayasofya’sının mimari ve sanat tarihi yönünden kendine özgü bir konumu vardır. Günümüze eski çağlardan en iyi biçimde gelen bu yapı İmp. I.Manuel Komnenos (1143-1180) zamanında yapılmıştır. Tarih boyunca Evliya Çelebi başta olmak üzere Pitton de.

Ayasofya’nın batı, güney ve kuzey yönlerinden üç ayrı girişi olup kendine özgü bir atrium ile narteksi vardır. İbadet mekânı üç nefli bir plan düzenindedir. Orta mekân dört büyük payenin taşıdığı yüksek bir merkezi kubbe ile örtülmüştür. Trabzon’daki diğer kiliseler arasında en zengin bezemelere sahip olan bir yapıdır. Fresklerinin 1260 yılında yapıldığı sanılmaktadır. Günümüze son derece iyi korunmuş olarak gelen bu freskler Bizans Paleologos döneminin en erken örnekleridir. Kubbe’deki pantokratır İsa tasviri ve onun altındaki melekler korosu ve yazı kuşağı dikkati çekmektedir. Duvarlarında ise İncil’den alınma sahnelere yer verilmiştir.

Trabzon Ayasofya’sının Trabzon’un fethinden sonra camiye çevrildiği söylenirse de son zamanlardaki araştırmalar Trabzon Beylerbeyi Ali Bey’in girişimleriyle 1670 yılında camiye çevrildiğini göstermiştir. I.Dünya Savaşında depo ve askeri hastane olarak kullanılmıştır. Edinburg Üniversitesi ile Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün onarımından sonra 1964 yılında müze konumuna getirilmiştir.

Bizans sanatında Ayasofyaların önemli bir yeri olduğu da hatırdan çıkarılmamalıdır. İstanbul Ayasofya’sının yanı sıra Mora yarımadasında Monembasia Ayasofyası, Edirne Ayasofyası, Enez Ayasofyası, İznik Ayasofyası, Ohri Ayasofyası, Selanik Ayasofyası, Sofya Ayasofyası, Vize Ayasofyası ve Trabzon Ayasofyası bunların başında gelmektedir.

Trabzonluların mimari, sanat tarihi ve arkeoloji yönünden böyle bir yapının şehirlerinde bulunmasından ötürü övünmeleri gerekir diye düşünüyor, Trabzon halkının bu konuda duyarlı olacaklarına inanıyorum.

Saygılarımla.

Mehmet Tevfik Özkartal